ไขความลับหมู่เลือด: มากกว่าตัวอักษร A B O!" 🚀🩸

โดยทั่วไป หลายคนอาจเข้าใจว่าหมู่เลือดมีเพียง 4 ประเภท ได้แก่ หมู่ A, B, AB และ O พร้อมทั้งระบบ Rh ซึ่งแบ่งเป็น Rh บวก (Rh positive) และ Rh ลบ (Rh negative) โดยเฉพาะ Rh ลบ ถือเป็นหมู่เลือดที่พบได้น้อยในคนไทยและจัดเป็นหมู่พิเศษ อย่างไรก็ตาม ในความเป็นจริง บนเม็ดเลือดแดงยังมีแอนติเจนของหมู่เลือดอีกหลายร้อยชนิด

ปัจจุบัน ระบบหมู่เลือดได้รับการจัดแบ่งออกเป็น 47 ระบบ โดยคณะกรรมการผู้เชี่ยวชาญจากองค์กรนานาชาติ International Society of Blood Transfusion (ISBT) และยังมีโอกาสค้นพบระบบหมู่เลือดเพิ่มเติมในอนาคต (Table of blood group system v.11.3 30-SEP-2024)

 ♥ LG R gene (หรือ Landsteiner-Wiener (LW) blood group system, LW glycoprotein) เป็นยีนที่เกี่ยวข้องกับระบบหมู่เลือด LW (Landsteiner-Wiener) ซึ่งมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับระบบหมู่เลือด Rh แต่เป็นระบบที่แยกออกมาต่างหาก

♦ เซลล์เม็ดเลือดแดง (RBCs) มีโปรตีนจำเพาะบนพื้นผิวที่เรียกว่า CD markers (Cluster of Differentiation markers) ซึ่งมีบทบาทในระบบภูมิคุ้มกันและหมู่เลือด

ความสำคัญของหมู่เลือดในการให้เลือดแก่ผู้ป่วย

แม้ว่าจะมีหมู่เลือดมากถึง 47 ระบบ แต่มีเพียง 10 ระบบที่มีความสำคัญในการจัดเตรียมเลือดให้ผู้ป่วย ได้แก่ ระบบ ABO, Rh, Kell, Kidd, Duffy, Diego, Lutheran, MNS, P1PK และ Lewis โดยในจำนวนนี้ ระบบ ABO มีความสำคัญมากที่สุด รองลงมาคือ ระบบ Rh

การให้เลือดแก่ผู้ป่วยจำเป็นต้องตรงกับหมู่โลหิตของผู้รับเพื่อความปลอดภัยสูงสุด นับตั้งแต่ Karl Landsteiner ค้นพบระบบหมู่เลือด ABO ในปี ค.ศ. 1900 การให้เลือดจึงมีความปลอดภัยมากขึ้น และจากการค้นพบนี้ Landsteiner ได้รับรางวัล Nobel Prize ในปี ค.ศ. 1930 ต่อมามีการค้นพบหมู่เลือดอื่น ๆ อีกมากมาย

แอนติเจนของหมู่เลือดสามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมจากพ่อแม่สู่ลูก ทำให้สามารถใช้วิเคราะห์ความสัมพันธ์ทางสายเลือดได้ นอกจากนี้ หมู่เลือดยังมีความแตกต่างกันระหว่างเชื้อชาติต่าง ๆ เช่น Mia แอนติเจน ของระบบ MNS และ Dia แอนติเจน ของระบบ Diego ซึ่งพบมากในคนไทยแต่พบน้อยในเชื้อชาติอื่น

ข้อมูลเหล่านี้มีประโยชน์อย่างมากในทางการแพทย์ โดยเฉพาะการศึกษาความชุกของแอนติเจนหมู่เลือดในกลุ่มประชากรต่าง ๆ รวมถึงการค้นหาเลือดหายากให้แก่ผู้ป่วย อีกทั้ง ในบางกรณี หมู่เลือดของบุคคลอาจเปลี่ยนแปลงได้ เช่น ผู้ที่ได้รับการปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิดเม็ดเลือดแดง ซึ่งทำให้หมู่โลหิตของผู้ป่วยเปลี่ยนไปตามหมู่เลือดของผู้ให้ หรือในบางโรคที่ส่งผลให้การสร้างแอนติเจนของหมู่เลือดลดลงจนตรวจไม่พบ

🩸MassARRAY กับการตรวจแอนติเจนของหมู่เลือด🩸

MassARRAY เทคโนโลยีที่ใช้ MALDI-TOF MS (Matrix-Assisted Laser Desorption/Ionization Time-of-Flight Mass Spectrometry) ซึ่งช่วยตรวจสอบสารพันธุกรรม (DNA) ได้อย่างรวดเร็วและแม่นยำ โดยสามารถนำมาใช้ในการ ตรวจหมู่เลือด ได้โดยการวิเคราะห์ยีนที่ควบคุมการสร้างแอนติเจน ซึ่งเป็นสารชีวเคมีพวกไกลโคโปรตีน หรือไกลโคไลปิค ที่ร่างกายสร้างขึ้นบนเม็ดผิวเลือดแดง

 อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับหลักการของ MassARRAY ซึ่งอาศัยเทคโนโลยี MALDI-TOF MS

MassARRAY ตรวจหมู่เลือดโดยการวิเคราะห์ยีนที่เกี่ยวข้องกับแอนติเจน เช่น

• ABO System → ตรวจยีน ABO เพื่อระบุหมู่เลือด A, B, AB, O
• Rh System → ตรวจยีน RHD และ RHCE เพื่อระบุ Rh+ หรือ Rh-
• Kell System → ตรวจยีน KEL (K/k, KpA/KpB, JsA/JsB)
• Duffy System → ตรวจยีน FY (FyA/FyB)
• Kidd System → ตรวจยีน JK (JkA/JkB)
• MNS System → ตรวจยีน GYPA และ GYPB
• Diego System → ตรวจยีน SLC4A1

  ภาพ 1 ตัวอย่างแสดง mass spectra จากเทคโนโลยี MassARRAY ในการทดสอบจีโนไทป์อัลลีลหมู่เลือดระบบ Diego
(A) แสดง DI*B/B บงชี้จากการเป็น homozygosity ของ cytosine
(B) แสดง DI*A บงชี้จากการเป็น homozygosity ของ thiamine
(C) แสดง DI*A/B บงชี้จากการเป็น heterozygosity ของ cytosine และ thiamine
McBean, R. S., Hyland, C. A., & Flower, R. L. (2015)

ในส่วนของแอนติบอดี ปกติ MassARRAY ไม่ได้ใช้ตรวจแอนติบอดีโดยตรง เนื่องจากแอนติบอดีเป็นโปรตีนที่พบในพลาสมา (เลือด) และ MassARRAY มุ่งเน้นการวิเคราะห์ DNA มากกว่าการตรวจแอนติบอดีของหมู่เลือดมักใช้วิธีอื่น เช่น

• Indirect Antiglobulin Test (IAT): ใช้ตรวจแอนติบอดีในพลาสมาที่อาจทำปฏิกิริยากับเม็ดเลือดแดง
• Direct Antiglobulin Test (DAT, Coombs Test): ใช้ตรวจแอนติบอดีที่จับอยู่บนผิวเม็ดเลือดแดง
• ELISA หรือ Immunoassay:  ตรวจหาปริมาณแอนติบอดีเฉพาะทาง

💡 ข้อดีของการใช้ MassARRAY ในการตรวจ Blood Group Typing:

• แม่นยำสูง: การใช้ Mass Spectrometry ช่วยให้สามารถระบุชนิดของแอนติเจนได้อย่างแม่นยำ
• ระบุหมู่เลือดได้หลายระบบ: ไม่เพียงแค่ ABO และ Rh, แต่ยังสามารถตรวจสอบหมู่เลือดอื่นๆ เช่น Kell, Kidd, Duffy ได้ในครั้งเดียว
• เหมาะสำหรับกรณีที่มีความยุ่งยาก: เช่น ในกรณีที่มีการถ่ายเลือดหลายครั้ง หรือการตรวจในทารกที่ไม่สามารถตรวจเลือดแบบปกติได้
• สามารถตรวจเลือดที่ไม่สามารถตรวจได้ด้วยวิธีอื่น: โดยเฉพาะในกรณีที่ต้องการระบุหมู่เลือดจากการตรวจ DNA ในผู้ที่มีปัญหาหรือโรคที่เกี่ยวข้องกับเม็ดเลือด

สรุป

การใช้ MassARRAY ในการตรวจ Blood Group Typing เป็นการใช้เทคนิค Mass Spectrometry เพื่อตรวจ DNA และระบุแอนติเจนต่างๆ บนเม็ดเลือดแดง โดยการตรวจหา SNPs ที่เกี่ยวข้องกับหมู่เลือดชนิดต่างๆ ซึ่งเป็นวิธีที่มีความแม่นยำสูงและสามารถใช้ระบุหมู่เลือดในหลายระบบได้อย่างรวดเร็วและถูกต้อง